Líffræðilegur fjölbreytileiki

Tilskipun Evrópusambandsins um mat á umhverfisáhrifum hefur verið innleidd í íslenska löggjöf, lög nr. 111/2021 um umhverfismat framkvæmda og áætlana. Í viðauka þeirra laga eru tilgreindar framkvæmdir við loftlínur og jarðstrengi, bæði nýframkvæmdir og breytingar núverandi framkvæmda.

Einn þáttur sem fjallað er um í umhverfismatinu er lífríki og vistkerfi og þá tekið mið af verndarákvæðum þeirra á grundvelli laga um náttúruvernd nr. 60/2013. Lögð er áhersla á lágmarka rask á þeim svæðum sem njóta verndar m.t.t náttúruverndarlaga, vistkerfa, búsvæða eða einstaka tegunda. Lög um náttúruvernd byggja m.a. á  alþjóðlegum skuldbindingum um náttúruvernd og svæðisbundnum samningum. M.a. samningi um líffræðilega fjölbreytni, Ramsar samningi um votlendi og Bernarsamningnum.

Í undirbúningsferli framkvæmdanna mótast því verklag, skilyrði og mótvægisaðgerðir, sem koma ýmist fram að frumkvæði okkar eða frá fagstofnunum. Leyfisveitendur taka afstöðu til verklags og mótvægisaðgerða og geta sett sem skilyrði í leyfisveitingarnar. Eftir að ný lína er tekin í rekstur er gerð umhverfisúttekt í samræmi við verklagsreglur okkar, þar sem bæði er gerð  skrifborðsúttekt og í stærri verkefnum er farin vettvangsferð með þeim fagstofnunum og leyfisveitendum sem komu að málinu á fyrri stigum.

Við undirbúning viðhaldsframkvæmda skal fylgja verklagsreglum, leiðbeiningum og gátlistum í samræmi við gæðakerfi okkar, þar sem lögð er áhersla á að tryggja góðan undirbúning til að lágmarka jarðvegsrask og þar með áhrif á lífríki. Skipuleggja skal tækjabúnað og útfærslu með þetta í huga.  Lykilatriði eru að aka eftir vegslóðum, draga úr raski og lagfæra skemmdir ef þarf.

Mikilvægt er að fyrirtækið standi  við framfylgd umhverfishluta sjálfbærnistefnu sinnar og skuldbindingum gagnvart leyfisveitendum um frágang og umgengni í náttúru landsins.  Ef ekki er staðið við þær skuldbindingar, skapast orðsporsáhætta gagnvart almenningi og opinberum stofnunum, sem getur haft í för með sér erfiðleika og tafir við frekari framkvæmdir fyrirtækisins og eins haft neikvæð áhrif á lánveitendur og/eða aðgengi Landsnets að hagstæðari lánveitingum.

Í undirbúningi framkvæmdaverka er m.a. farið yfir mögulega áhættuþætti mengunar og verklagi hagað í samræmi við það.  Það ræðst af umfangi og staðsetningu framkvæmda hvaða ferlar eru viðhafðir við undirbúninginn.

Við framkvæmdir og rekstur er unnið eftir gæðakerfi fyrirtækisins, þar sem skráðir verkferlar, leiðbeiningar og gátlistar nýtast til að lágmarka áhættu m.t.t. mengunar.

Eftir atvikum er unnið áhættumat, sé gerð krafa um slíkt. Þar er lagt mat á möguleg áhrif olíuflutninga, olíunotkunar, efnisflutninga, mastra, lagningu vegslóða, mastraplana og jarðstrengsskurða.

Samhliða umsóknum um framkvæmdaleyfi sem geta snert vatnshlot, er lagt fram áhrifamat fyrir vatnshlot skv. lögum um stjórn vatnamála nr. 36/2011 sem grundvallast á tilskipun Evrópuráðsins 2000/60/EB.

Ein megináhersla í umhverfishluta sjálfbærnistefnu fyrirtækisins er að verkefni skulu miða að því að umgangast náttúruna með varfærnum hætti, lágmarka áhrif á líffræðilegan fjölbreytileika og vistkerfi, vinna markvisst eftir skilgreindu verklagi og leggja fram mótvægisaðgerðir eftir því sem við á. Varðandi endurheimt gróðurs, þ.m.t. vernduð vistkerfi eins og votlendi og skóga vinnum við með fagstofnunum (Land og skógur) að gerð landgræðsluáætlana, þar sem m.a. er fylgt eftir hvernig aðgerðum við endurheimt ganga eftir.

Verklag okkar í stærri framkvæmdum er að endurheimta jafn stórt votlendi og raskast, en líffræðileg fjölbreytni votlenda er mikið og verndargildi vistgerða þar hátt. Í umfangsmeiri framkvæmdum þá höfum við skuldbundið okkur til eftirfarandi endurheimtar á gróðri.

Þá erum við að prófa okkur áfram með að setja merki á leiðara loftlína þar sem vænta má áflugs fugla.

Varðandi endurheimt gróðurs, þ.m.t. vernduð vistkerfi eins og votlendi og skóga vinnum við með fagstofnunum (Land og skógur) að gerð landgræðsluáætlana, þar sem m.a. er fylgt eftir hvernig aðgerðir ganga eftir. Þá höfum við vaktað áflug fugla á raflínur.

Í undirbúningi nýframkvæmda sem eru háðar umhverfismati, skv. lögum um  umhverfismat áætlana og framkvæmda er lagt mat á hversu umfangsmikið svæði mun geta raskast varanlega vegna framkvæmdanna (slóðir, mastraplön og efnistökusvæði).  Í framkvæmdum og rekstri er olía helsta mengandi  efni sem hætta er á að geti borist út í náttúruleg búsvæði og skaðað vistkerfi.  Verði slík olíuslys eru þau skráð.

Á árinu var unnið við eftirfarandi framkvæmdir á raflínum, sem báðar höfðu verið tilkynntar til Skipulagsstofnunar og var niðurstaða stofnunarinnar að þær væru ekki líklegar til að valda umtalsverðum umhverfisáhrifum og því ekki matsskyldar:

Vegna framkvæmda í flutningskerfinu og reksturs þess, er markmið okkar að ekki hljótist mengun af þeirri starfsemi. Engu að síður geta orðið ófyrirsjáanleg atvik eða óhöpp sem geta leitt til losunar mengandi efna, sem þá verður að bregðast við. Tekið er á afleiðingum umhverfisslysa og umhverfisrasks í áhættumati fyrirtækisins.